του Απόστολου Σαμπαζιώτη, ψυχολόγου
Νεύρωση. Μία λέξη με ιστορία 250 ετών. Άγχος, φοβίες, κατάθλιψη, υποσυνείδητο κι άλυτες συγκρούσεις.. Ο Freud κι ο Jung μας μίλησαν πολύ τον 20ο αιώνα για τη νεύρωση. Κάποια στιγμή οι ψυχίατροι του DSM αποφάσισαν να μη χρησιμοποιούν πια τη συγκεκριμένη λέξη στην ψυχιατρική διάγνωση.
Τι εννοούμε όταν μιλάμε (ή μιλούσαμε) για νεύρωση, όμως; Μπορεί να αναφερόμαστε σε μια κρίση άγχους, μια κρίση πανικού, μια εμμονή. Μήπως όμως η νεύρωση δεν είναι απλά μια ταμπέλα που αφορά τους «άλλους»; Ίσως κανείς μπορεί να αναγνωρίσει στη λειτουργία της νεύρωσης, κοινά στοιχεία και με καταστάσεις και καθημερινά βιώματα που αντιμετωπίζουμε όλοι, διαγνωσμένοι και μη. Υπάρχουν ίχνη, πτυχές, αίσθηση νεύρωσης στην καθημερινότητα όλων μας. Ας μη χαρίσουμε τη νεύρωση στην ψυχιατρική, λοιπόν. Άλλωστε, αυτά τα χρόνια στο ΨυχοΔρόμιο συνειδητά έχουμε αποφύγει να χρησιμοποιήσουμε με έναν εύκολο τρόπο διαγνωστικές ταμπέλες και ονόματα που δαιμονοποιούν τον ψυχικό πόνο.
Ας δούμε κάποια από τα χαρακτηριστικά της νεύρωσης, για παράδειγμα τη διαταραχή πανικού.
- Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού εκδηλώνονται ξαφνικά, σε ουδέτερο χρόνο και χώρο και εκεί που δεν τα περιμένουμε. Βιώνεται ως μία κατάσταση, ένα αίσθημα στον οργανισμό το οποίο εισβάλλει στη ζωή μας από το πουθενά.
- Τα συμπτώματα έχουν τα χαρακτηριστικά φυσικού φαινομένου. Πολλές φορές περιγράφονται σαν ένας σεισμός. Δεν μπορείς να προβλέψεις πότε και πώς θα εκδηλωθούν και νιώθεις ότι δε μπορείς να κάνεις τίποτα για αυτό, ότι σε ξεπερνά.
Σχολιάζοντας παλιότερη ανάρτησή μας για τη διαταραχή πανικού, αναφέρει μια αναγνώστρια: είναι ένα βασανιστικό συναίσθημα, που έρχεται κατά καιρούς και ανατρέπει τη ζωή μου!!!
- Για να μπορέσεις να διαχειριστείς αυτό που σου συμβαίνει, αναγκάζεσαι να αλλάξεις συνήθειες και συμπεριφορές.. να φορέσεις μια μάσκα, να αλλάξεις πρόσωπο,
Χαρακτηριστική είναι η ακόλουθη μαρτυρία: «Όταν μου πρωτοσυνέβη, άρχισα να μην πηγαίνω πουθενά από το φόβο ότι θα με ξαναπιάσει κρίση, αποκόπηκα από φίλους και συνήθειες.. άρχισα να βλέπω τη ζωή μου να καταρρέει.»
- Και τέλος, αυτά τα συμπτώματα καταφέρνουν να μας κλέβουν το χρόνο. Να μη μας αφήνουν να ζήσουμε στο παρόν και να απολαύσουμε αυτό που έχουμε, να χαρούμε. Αντίθετα, ζούμε περιμένοντας πότε θα μας περάσει, πότε θα είναι καλύτερα τα πράγματα.
Αντιγράφω άλλο σχόλιο στην προηγούμενή μας ανάρτηση: «..επειδή για 9 χρόνια έκανα το λάθος να μη απευθυνθώ σε ειδικούς λόγω ντροπής, έχασα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου!!!»
Ας αναλογιστούμε για λίγο.. μπορούμε να αναγνωρίσουμε αντίστοιχα χαρακτηριστικά με αυτά της νεύρωσης, για παράδειγμα στο εργασιακό μας περιβάλλον, ιδίως τον τελευταίο ενάμιση χρόνο; Η συνεχής ανασφάλεια για το αύριο, η αγωνία αν θα έχεις τα απαραίτητα για να ζήσεις, το διαρκές για κάποιους πια άγχος της απόλυσης και της ανεργίας, η απογοήτευση στην διεκδίκηση εργασίας, ο πόνος, η ματαίωση, οι εργασιακές συνθήκες σκλαβιάς .. Πόσο εύκολο είναι να αναγνωρίσει κανείς ομοιότητες με τα χαρακτηριστικά μιας «νεύρωσης» που έρχεται από το πουθενά και κατακλύζει τα πάντα, απέναντι στην οποία νιώθει κανείς αβοήθητος;
Κάποιες φορές, δεν αναγκάζεται άραγε κανείς να φορέσει μια μάσκα, να υποδυθεί ένα ρόλο, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τη δυναμική μιας σχέσης ή μιας κατάστασης παγιωμένης χρόνια, όταν πχ ενήλικος πια βρίσκεσαι με τη γονεϊκή σου οικογένεια και βιώνεις καταστάσεις που σε κάνουν να ξανανιώθεις αβοήθητος σαν το μικρό παιδί που ήσουν χρόνια πριν και να μη μπορείς να ξεφύγεις από αυτό;
Νεύρωση μπορεί να είναι αυτό που νιώθει κανείς χρόνια εγκλωβισμένος σε μία σχέση που δεν του κάνει καλό, που τον κακοποιεί, τον πληγώνει.. Νεύρωση μπορεί να είναι να κουβαλάς αυτά που πιστεύουν και σκέφτονται και περιμένουν οι άλλοι για σένα, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι σύντροφοι, τα παιδιά, η κοινωνία, το αφεντικό σου.. Νεύρωση μπορεί να είναι να υπομένεις την κακοποίηση, να ρουφιέσαι από τον παραλογισμό του εργοδότη, του υπουργού, της αστυνομίας, της τρόικας, του γείτονα, του γονιού..
Όλες αυτές οι καταστάσεις, ό,τι όνομα και να τους δώσουμε, και σε μεγάλο βαθμό αυτό που ζούμε τον τελευταίο καιρό στην Ελλάδα και ίσως σιγά σιγά σε όλο τον «δυτικό κόσμο», μοιάζει με ένα φυσικό φαινόμενο, το οποίο εισβάλλει στη ζωή μας ξαφνικά από το πουθενά και την ανατρέπει, χωρίς να νιώθουμε ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι. Και μας κάνει να φοράμε μια «μάσκα», να αλλάζουμε κι ακόμα μας κλέβει το χρόνο.. δεν ευχαριστιόμαστε, αλλά περιμένουμε αν και πότε θα περάσει.
Στην ψυχοθεραπεία, ο θεραπευόμενος οδηγείται στο να ανακαλύψει μέσα του τις πηγές που μπορούν να τον βοηθήσουν να αναπλαισιώσει το «πρόβλημά του», τις συμπεριφορές του, τον εαυτό του.. Να ξαναδιαβάσει, όπως λέμε, την ιστορία του. Θα μπορούσε άραγε κάτι αντίστοιχο να μας βοηθήσει τώρα που βρισκόμαστε ενώπιον μιας συλλογικής – όχι κλινικά διαγνωσμένης – «νεύρωσης»;
